ادب جهادی در جنگهای ایران و روس

ادبیات پایداری که در جنگهای ایران و روس (قرن سیزدهم) در زبان فارسی شکل گرفت، مهمترین عامل خروج شعر و نثر از دربار شاهان به میان مردم به شمار می رود. از اینزمان ادب درباری که با مدح و ستایشگری شاهان و شاهزادگان گره خورده، با حوادث و وقایع ملموس زمانه، آشنا می گردد. حضور علما و مراجع دینی با صدور فتاوی برای تشویق مردم به دفاع از سرزمین و وطن خویش، یکنواختی و سکون ادبیات دوره قاجار را به خیزش و حرکتی وا می دارد که نتیجه آن آشنایی و پیوند با آرمانها و دردهای عصر و روزگار جدید است. شاعران درباری هم با الهامگیری از جنگ و حال و هوای جدید جامعه به میدان تازه ای روی می آورند که می توان آنانرا شاعران زمان خویش و پیشروان ادبیات جهاد و پایداری نامید. دو دوره جنگ های روس علیه ایران، گرچه منجر به جدایی قسمت بزرگی از خاک ایران گردید ولی سرلرحه دوره جدید ادبیاتی شد که می توان آنرا ادبیات جهاد و پایداری نامید.